Μια θλιβερή επέτειος, η σοβιετική Πομπηία...

Η νύχτα της 26ης Απριλίου του 1986, οι εργαζόμενοι στην νυχτερινή βάρδια του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνομπίλ είχαν λάβει ειδικές οδηγίες από τη Μόσχα να κάνουν ένα πείραμα. Γι’ αυτό αποσύνδεσαν όλα τα συστήματα ασφαλείας. Η αλυσιδωτή αντίδραση που ακολούθησε ήταν ανεξέλεγκτη. Στης 1:21 π.μ. το μπλοκ 4 του αντιδραστήρα εξερράγη, εκτινάσσοντας στον αέρα 30 με 40 φορές περισσότερη ραδιενέργεια τις βόμβες της Χιροσίμας και του Ναγκασάκι.

Ο αέρας μετέφερε αμέσως τα ραδιενεργά σύννεφα στην Ουκρανία, Ρωσία και Λευκορωσία. Πάνω από 8.000.000 άνθρωποι ζούσαν εκεί. Μακρινές χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Γερμανία, η Ελβετία, η Αυστρία, η Πολωνία και η Βουλγαρία εκτέθηκαν σε μέτρια έως υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Οι περισσότεροι από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες του Τσερνομπίλ συνέχισαν να λειτουργούν για αρκετά χρόνια μετά το ατύχημα. Ο τελευταίος έκλεισε το 2000. Στο Τσερνόμπιλ έχουν συμβεί συνολικά 32!!! συμβάντα που χαρακτηρίζονται ως "ατυχήματα" σύμφωνα με την Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας.

Περίπου 4.000 άνθρωποι από τους συνολικά 600.000 που εκτέθηκαν περισσότερο στη ραδιενέργεια, εκτιμάται ότι έχουν χάσει ή θα χάσουν μελλοντικά τη ζωή τους ως συνέπεια του πυρηνικού ατυχήματος του Τσερνομπίλ. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι περίπου 50 εργάτες και μέλη των σωστικών συνεργείων που έσπευσαν στον τόπο του ατυχήματος και πέθαναν μετέπειτα και τα εννέα παιδιά που έχασαν τη ζωή τους από καρκίνο του θυρεοειδούς πολύ σύντομα μετά την έκλυση της ραδιενέργειας.

Η πυρηνική καταστροφή στο Τσέρνομπιλ έχει δημιουργήσει την μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων στον κόσμο, που έχουν πληγεί από τον καρκίνο λόγω πυρηνικού ατυχήματος, σύμφωνα με επιστήμονες της Βρετανίας και των ΗΠΑ, που συναντήθηκαν στο συνέδριο, ECCO 11 - European Cancer Conference, που διεξήχθη στη Λισσαβόνα από 21 έως 25 Οκτωβρίου 2001.

Η ραδιενέργεια είναι μια αφηρημένη έννοια για όσους ζουν κοντά στο Τσερνομπίλ. Δεν μπορείς να την δεις ή να την γευτείς. Η περιοχή σήμερα έχει διαιρεθεί σε ζώνες, ανάλογα με τα επίπεδα της μόλυνσης. Η ζώνη 1 εκκενώθηκε. Στους κατοίκους της ζώνης 2 έγιναν επίμονες συστάσεις να εγκαταλείψουν την περιοχή, ενώ απαγορεύεται η εγκατάσταση νέων κατοίκων. Στη ζώνη 3 επιτρέπεται να εγκατασταθούν νέοι κάτοικοι, καθώς και να επιστρέψουν οι παλιοί. Όσοι έχουν τη δυνατότητα, μένουν μακριά.

Οι μολυσμένες εκτάσεις (18.000 τ.χλμ καλλιεργήσιμης γης και 40% των δασών της Ουκρανίας) θα παραμείνουν έτσι για εκατοντάδες χρόνια. Πολλοί από τους κατοίκους, όμως, εξακολουθούν να τρώνε τα φρούτα και τα λαχανικά από τα περιβόλια τους. Έτσι ο οργανισμός τους απορροφά ραδιενεργά στοιχεία πέντε φορές περισσότερο από το αποδεκτό όριο. Μόνο το 5% των παιδιών του Τσερνομπίλ είναι υγιή.

Η έκρηξη του αντιδραστήρα 4 του Τσερνομπίλ, το μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα στην ανθρώπινη ιστορία, αναμόχλευσε μνήμες της τραγωδίας της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι και πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί χαρακτήρισαν ως τη «σοβιετική Πομπηία»

Το Τσερνομπίλ μπορεί να μη λειτουργεί πλέον, αλλά σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των διεθνών οργανισμών πυρηνικής ενέργειας, στα τέλη του 2005 λειτουργούσαν ανά τον πλανήτη 443 πυρηνικοί σταθμοί, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να φιλοξενούν στο έδαφός τους τους περισσότερους (104). Ακολουθούν η Γαλλία με 59, η Ιαπωνία με 56, η Ρωσία με 31, η Βρετανία με 23, η Κορέα με 20, ο Καναδάς με 18, η Γερμανία με 17, η Ινδία και η Ουκρανία με 15 έκαστη, η Σουηδία με 10. Από εννέα έχουν η Κίνα και η Ισπανία, επτά το Βέλγιο, από έξι η Τσεχία και η Σλοβακία, πέντε η Ελβετία, από τέσσερις η Βουλγαρία, η Φινλανδία και η Ουγγαρία, από δύο η Αργεντινή, η Βραζιλία, το Μεξικό, το Πακιστάν και η Νότιος Αφρική και από έναν η Αρμενία, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Σλοβενία.
Άλλοι περίπου 30 πυρηνικοί σταθμοί βρίσκονται υπό κατασκευή σε διάφορες χώρες, ενώ και η Τουρκία προτίθεται να προχωρήσει στην κατασκευή ανάλογης μονάδας στη Σινώπη.

Κι ο παραλογισμός συνεχίζεται, καθώς, το Τσερνομπίλ αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια σε έναν από τους συνηθέστερους προορισμούς όσων επισκέπτονται την Ουκρανία.
Οι ειδικοί εκτιμούν, μάλιστα, πως η Ουκρανία, η οικονομία της οποίας υπέστη ισχυρό πλήγμα μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ, φιλοδοξεί να αντισταθμίσει ένα μικρό μέρος των απωλειών με την ανάπτυξη του λεγόμενου "πυρηνικού τουρισμού"!!!

Ό,τι πληρώσαμε, πληρώσαμε από το Τσερνομπίλ. Αλλά ο κίνδυνος είναι πάντα ορατός, αφού υπάρχουν πυρηνικοί αντιδραστήρες σε μικρή απόσταση. Εφόσον υπάρχουν πυρηνικοί αντιδραστήρες που λειτουργούν στον κόσμο, ένα ατύχημα ανάλογο με αυτό του Τσερνομπίλ είναι δυνατό να συμβεί. Το απεύχεται κάποιος μεν, αλλά δεν είναι σίγουρος ότι μπορεί να το αποφύγει. Κάθε πυρηνικός σταθμός που λειτουργεί εν δυνάμει μπορεί να είναι και υποψήφιο νέο Τσερνομπίλ. Ακόμη και στον πιο σύγχρονο αντιδραστήρα του πλανήτη μπορεί να γίνει ατύχημα, εφόσον κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ανθρώπινο λάθος.

Κώστας Παπαστεφάνου
καθηγητής πυρηνικής φυσικής ΑΠΘ

Ενδιαφέροντα άρθρα εδώ
Ενδιαφέρον επετειακό από τον Ιό της Ελευθεροτυπίας εδώ
Από την greenpeace εδώ
Για την πυρηνική ενέργεια κι εδώ

Σχετικά βιβλία:

Χουτζαίος, Γεώργιος Μ. Οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες και οι επιδράσεις τους στον άνθρωπο : Το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ Ιδιωτική Έκδοση, 2006.

Πιστοποιητικό Τσέρνομπιλ 000358 : Τέσσερις ζώνες πυρηνικής καταστροφής στην πρώην Σοβιετική Ένωση / φωτογράφιση Knoth, Robert. Αιώρα, 2006.

Alexievich, Svetlana. Τσέρνομπιλ : Ένα χρονικό του μέλλοντος: Μαρτυρίες / Σβετλάνα Αλεξίεβιτς · μετάφραση Ορέστης Γεωργιάδης. Περίπλους, 2001.

Ραδιενέργεια σε απλά ελληνικά
Αντωνόπουλος - Ντόμης, Μ.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2004



Εμείς και η ραδιενέργεια
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 1989