Οι πεταλούδες
Μέσα σε κλουβιά ήτανε πεταλούδες τεράστιες που πλήρωνες δύο τάλληρα και τους χάιδευες τα φτερά κι έμενε μια νυχτιά στην παλάμη σου η σφραγίδα του βελούδου τους, τα ωραία τους μαύρα-κίτρινα χρώματα και μια μυρωδιά γύρης μεθυστική.
Πιο πολύ στις γυναίκες άρεσε αυτή η διασκέδαση. Έρχονταν από μακριά, μόνο και μόνο για ν' ανοίξουν τα πλατιά, πολύχρωμα εκείνα φτερά. Ύστερα τρύπωναν γύρω τα περιβόλια, κάθονταν κάτω απ' τις μηλιές κι αδιαφορώντας για τα τραγούδια και τα καλέσματα των αμαξάδων, φιλούσαν, φιλούσαν με πάθος το χέρι τους που είχε αγγίξει την πεταλούδα.
Μέσα σε κλουβιά ήτανε πεταλούδες τεράστιες που πλήρωνες δύο τάλληρα και τους χάιδευες τα φτερά κι έμενε μια νυχτιά στην παλάμη σου η σφραγίδα του βελούδου τους, τα ωραία τους μαύρα-κίτρινα χρώματα και μια μυρωδιά γύρης μεθυστική.
Πιο πολύ στις γυναίκες άρεσε αυτή η διασκέδαση. Έρχονταν από μακριά, μόνο και μόνο για ν' ανοίξουν τα πλατιά, πολύχρωμα εκείνα φτερά. Ύστερα τρύπωναν γύρω τα περιβόλια, κάθονταν κάτω απ' τις μηλιές κι αδιαφορώντας για τα τραγούδια και τα καλέσματα των αμαξάδων, φιλούσαν, φιλούσαν με πάθος το χέρι τους που είχε αγγίξει την πεταλούδα.
Η ουλή
Η πληγή θρέφει, τα χείλη της σμίγουν αργά σαν αυλαία βυσσινιά κι ύστερα από χρόνους στη θέση της μένει ένα σημάδι, μια ρόδινη ουλή που σκύβει και τη φιλάει.
Η πληγή θρέφει, τα χείλη της σμίγουν αργά σαν αυλαία βυσσινιά κι ύστερα από χρόνους στη θέση της μένει ένα σημάδι, μια ρόδινη ουλή που σκύβει και τη φιλάει.
Όλοι αγαπούν τα τράυματά τους. Τα κρύβουν με ωραία ατσαλάκωτα υφάσματα, ξέρουν όμως σε ποιά μεριά του κορμιού τους άνθισαν, μαράθηκαν, έφαγαν δέρμα και κρέας δικό τους.
Γι' αυτό τ' αγαπούν και, σε ώρες μοναξιάς που κανείς δεν τους βλέπει, σκύβουν και με λατρεία τα φιλούν τα βαθιά, σκοτεινά τραύματά τους.
Είχε κρεμάσει μικρούς καθρέφτες πάνω στα δένδρα
για να βλέπονται τα πουλιά .
Ο ήλιος γέμισε πορτοκάλια το δωμάτιο .
Απ' τα χαλιά ξεκόλλησαν πουλιά .
Καθώς πετούν ολόγυρα ,
τα έπιπλα καθρεφτίζουν τις ωραίες τους φτερούγες
που διώχνουν μακριά το θάνατο .
Εγώ που δεν έχω πουλιά φυλακισμένα σε κλουβιά
(ένα κλουβί της μάννας μου σαπίζει στην αποθήκη)
ξυπνάω καμμιά φορά από 'να σιγανό κελάϊδισμα .
Να τη σέβεσαι τη Νύχτα .
για να βλέπονται τα πουλιά .
Ο ήλιος γέμισε πορτοκάλια το δωμάτιο .
Απ' τα χαλιά ξεκόλλησαν πουλιά .
Καθώς πετούν ολόγυρα ,
τα έπιπλα καθρεφτίζουν τις ωραίες τους φτερούγες
που διώχνουν μακριά το θάνατο .
Εγώ που δεν έχω πουλιά φυλακισμένα σε κλουβιά
(ένα κλουβί της μάννας μου σαπίζει στην αποθήκη)
ξυπνάω καμμιά φορά από 'να σιγανό κελάϊδισμα .
Να τη σέβεσαι τη Νύχτα .
Επαμεινώνδας Γονατάς
Η Κρύπτη
Στιγμή, 1991
Ο Επαμεινώνδας Γονατάς (1924-2006) γεννήθηκε και έζησε στην Αθήνα. Η καταγωγή του ήταν από το Αϊβαλί. Παρ' ότι προερχόταν από οικογένεια πολιτικών, δεν ασχολήθηκε ποτέ με την πολιτική. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και άσκησε τη δικηγορία. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του ποιήματος "Η μικρή εξοχική μας πόλη" στο περιοδικό "Παλμός" με το ψευδώνυμο Ε. Γόνης. Ακολούθησε το 1945 η έκδοση του αφηγήματος "Ο ταξιδιώτης". Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα εξέδωσε τη συλλογή ποιητικών πεζών "Η κρύπτη". Ακολούθησαν αφηγηματικά έργα με έντονα ποιητική γλώσσα. Στη γραφή του διακρίνονται καταβολές στο ρεύμα του υπερρεαλισμού αλλά και στοιχεία ρομαντισμού και αισθητισμού με εξαιρετική επιμέλεια στις λεπτομέρειες της αφήγησης και στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο λόγος. Ισορροπεί ανάμεσα στην πρόζα και την ποίηση.
Ο Ε.Χ. Γονατάς, η «χαµηλόφωνη και διακριτική παρουσία», παραμένει μια ιδιόμορφη όσο και παρασιωπημένη περίπτωση στα γράμματά μας. Στην κριτική , που συνήθως τον αντιμετωπίζει αμήχανα, επανέρχεται συχνά ως «διακριτικός» και «αφανής». Η εικόνα αυτή προφανώς οφείλεται στην συνεπή αποχή από την τρέχουσα δηµοσιότητα, που τήρησε σε όλη του τη ζωή. (µε τρεις µόνο συνεντεύξεις* και καµία παρέµβαση στα κοινά)
«Δεν είμαι του φανταστικού συγγραφέας - λάθος. Δεν είμαι συγγραφέας ούτε του εξαιρετικού. Είμαι ο συγγραφέας της εξαιρέσεως. Και το πιο κοινό πράγμα μπορεί να γίνει απίθανο. Είναι πώς θα το χειριστεί ο συγγραφέας» λέει ο ίδιος.
"Το διήγημά σας έχει πολλά προτερήματα, γράψιμο σχεδόν προσωπικό, αλλά τι κρίμα που είναι τόσο μεγάλο! Οι σελίδες του περιοδικού μας είναι, βλέπετε, περιορισμένες. Δε μας στέλνετε τίποτε πιο σύντομο;"
Ο ποιητής Ε.Χ. Γονατάς είναι κατά λάθος κάτοικος της εποχής μας, όπου δαιμονισμός και αλήθεια, αγωνία και διάβρωση του εγώ, πόνος και αντίφαση πορεύονται μαζί σ' ένα χαοτικό τοπίο προβληματισμών, σύγκρουσης και αυτοκαταστροφής. Αυτή την εποχή την αρνείται ο Γονατάς, την αποφεύγει, και παραμένει αυτοεξόριστος σε μια δική του χώρα....
«Δεν είμαι του φανταστικού συγγραφέας - λάθος. Δεν είμαι συγγραφέας ούτε του εξαιρετικού. Είμαι ο συγγραφέας της εξαιρέσεως. Και το πιο κοινό πράγμα μπορεί να γίνει απίθανο. Είναι πώς θα το χειριστεί ο συγγραφέας» λέει ο ίδιος.
"Το διήγημά σας έχει πολλά προτερήματα, γράψιμο σχεδόν προσωπικό, αλλά τι κρίμα που είναι τόσο μεγάλο! Οι σελίδες του περιοδικού μας είναι, βλέπετε, περιορισμένες. Δε μας στέλνετε τίποτε πιο σύντομο;"
γράφει ο Γιώργος Κοτζιούλας στο Περιοδικό "Ελληνικά Γράμματα" αρ. φύλλου 187. Σάββατο 29 Ιουνίου 1940
Ο ποιητής Ε.Χ. Γονατάς είναι κατά λάθος κάτοικος της εποχής μας, όπου δαιμονισμός και αλήθεια, αγωνία και διάβρωση του εγώ, πόνος και αντίφαση πορεύονται μαζί σ' ένα χαοτικό τοπίο προβληματισμών, σύγκρουσης και αυτοκαταστροφής. Αυτή την εποχή την αρνείται ο Γονατάς, την αποφεύγει, και παραμένει αυτοεξόριστος σε μια δική του χώρα....
γράφει ο Τάκης Σινόπουλος στις "Εποχές" αρ. 11 τον Μάρτιο του 1964
Στην "Προετοιμασία" ο Ε.Χ. Γονατάς λέει ότι εκείνο που δεν λέει είναι αυτό που πρέπει να λέει: πρέπει να λέγεται εκείνο που είναι αδύνατον να ειπωθεί, όπως πρέπει να επιδιώκεται εκείνο που δεν θα προσεγγιστεί ποτέ. Είναι δύσκολο να κρατήσει κανείς την ανοιχτή ερμηνευτική ομπρέλα της προετοιμασίας και να σταθεί στον τόπο που στεγάζεται κάτω από τα ανοικτά της ερωτήματα. Η πράξη και η δημιουργία έχουν έναν αφιλόξενο προθάλαμο όπου γίνεται η ηθική τους προετοιμασία. Γενναίος όποιος δέχεται να ζήσει τη ζωή του στον σκοτεινό αυτό θάλαμο.
γράφει ο Αριστείδης Αντονάς στο "Εντευκτήριο" αρ. τχ. 28-29 το 1994.
Ο ολιγόγραφος Επαμεινώνδας Γονατάς και το δυσεύρετο μέχρι πριν από λίγο καιρό έργο του, μέχρι δηλαδή την πρόσφατη εκδοτική προσπάθεια της Στιγμής, θέτει τους αναγνώστες του ερωτηματικά και προβληματισμούς. Και αυτό γιατί οι αναγνώστες μετά το τέλος της πράξης της ανάγνωσης ξαφνιασμένοι και έκπληκτοι, αμήχανοι ίσως, προσπαθούν να εξηγήσουν και να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτούργησε το τόσο σύντομο αφηγηματικό κείμενο, προσπαθούν να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτές τις σύντομες οπτικές περιπέτειες που ανατρέπουν τα μέχρι τότε οπτικά-εμπειρικά αλλά και νοητικάορθολογικά δεδομένα τους.
γράφεο ο Χρήστος Δανιήλ στο "Περί Τεχνών" αρ. τχ. 457-463 το 2005
Το έργο του, ολιγοσέλιδο και άτακτα εμφανιζόμενο, περιλαμβάνει ένα βιβλίο με ποιητικές πρόζες, την "Κρύπτη" (1959) δύο συλλογές πεζογραφημάτων, το "Βάραθρο" (1963) και τις "Αγελάδες" (1963), τρία αυτοτελή πεζογραφήματα, "Ο ταξιδιώτης" (1945), "Ο φιλόξενος καρδινάλιος" (1986), "Η προετοιμασία" (1991) και μεταφράσεις έργων συγγραφέων όπως οι Βολς, Γκολ, Φλωμπέρ, Κόλεριτζ, Πόρτσια, Μπετενκούρ, Λίχτενμπεργκ, κ.ά., αντιμετωπίστηκε με αμηχανία από την κριτική. Πήρε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης το 1994, για την Επιλογή από τις Voces του Antonio Porchia, Αθήνα, Στιγµή, 1992
Πέθανε στις 24 Μαρτίου του 2006, σε ηλικία 82 ετών, από καρκίνο του πνεύμονα.
H Φραγκίσκη Aμπατζοπούλου για τον E.X. Γονατά στο poeticanet εδώ
Η Αναστασία Νάτσινα "Η χαµηλόφωνη διδασκαλία του Ε. Χ. Γονατά και το ερώτηµα του ελάσσονος " εδώ
*Οι συνεντεύξεις δόθηκαν στη Μικέλα Χαρτουλάρη (Τα Νέα, 4.6.1994), στην Εύα Στεφανή (τηλεοπτική εκποµπή «Παρασκήνιο», Επισκέψεις στο σπίτι του Ε. Χ. Γονατά, ΕΡΤ, 1998), (και στην Αναστασία Νάτσινα τον Οκτώβριο του 2003 για το Περιοδικό "Διαβάζω" αρ. τχ. 444.
«Δεν κατασκευάζω όνειρα. Δεν είμαι "ονειροποιός". Ό,τι γράφω, είναι βιωμένο. Και το φανταστικό στοιχείο που βλέπουν στο έργο μου είναι στην ουσία το παράλογο, έχει σχέση με τον διχασμό της πραγματικότητας.»
Με ιδιαίτερη αδυναμία στην καλαίσθητη παραδοσιακή τυπογραφία είχε την τύχη να δει τα βιβλία του να τυπώνονται στα πιο καλά τυπογραφεία της Αθήνας: το τυπογραφείο των Αφών Ταρουσσόπουλου, το τυπογραφείο «Κείμενα» του Φίλιππου Βλάχου και τελευταία από το τυπογραφείο των εκδόσεων «Στιγμή» του Αιμίλιου Καλιακάτσου (όλα τα βιβλία του κυκλοφορούν πλέον από τις εκδόσεις «Στιγμή»). Είναι γνωστό ότι στο «Τυπογραφείο Κείμενα» τα κριτήρια ήταν εμπνευσμένα και αυστηρά– αλλά και αξία αισθητική-συλλεκτική, χάρη στα πανέμορφα, χειροποίητα ή όχι, χαρτιά, στα πολύχρωμα μελάνια, στα τυπογραφικά κοσμήματα και στα παλαιά τυπογραφικά στοιχεία, που τα αναζητούσε μανιωδώς, στην άψογη και αλάνθαστη σελιδοποίηση...
Ε. Χ. Κάσδαγλης
Το αγλαότεχνο τυπογραφείο των αδελφών Ταρουσόπουλου
Αφήγημα σε επάλληλους κύκλους με επίκεντρο το παλιό τυπογραφείο
Αφήγημα σε επάλληλους κύκλους με επίκεντρο το παλιό τυπογραφείο
Άγρα, 1990
Κείμενα 1969-1989
Μια στιγμή στην τυπογραφία
Τυπογραφείο Κείμενα, 2002
Κείμενα 1969-1989
Μια στιγμή στην τυπογραφία
Τυπογραφείο Κείμενα, 2002
Τίτλοι στη Βιβλιονέτ
| (2007) | Επιλογή από τις Voces, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2006) | Η κρύπτη, Στιγμή |
| (2006) | Ο φιλόξενος καρδινάλιος, Στιγμή |
| (2006) | Το βάραθρο, Στιγμή |
| (2006) | Τρεις δεκάρες, Στιγμή |
| (2005) | Πιπέρι και σπασμένες γραμμές, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2004) | Οι περιπλανήσεις του Κάιν. Οι σκέψεις του διαβόλου, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2003) | Ποιήματα 1920-1950, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (2002) | Μαλαισιακά τραγούδια, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2002) | Ποιήματα και αφορισμοί, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2001) | Βιβλιομανία και ένα σχεδίασμα μυθιστορήματος: Η σπείρα, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2001) | Θέατρο σκιών, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (2001) | Ο ταξιδιώτης, Στιγμή |
| (2001) | Τα πλοία βγήκαν σεργιάνι, Στιγμή, [μετάφραση] |
| (1996) | Οι μαριονέτες, Άγρα, [επιμέλεια] |
| (1994) | Le désert hospitalier, Kauffmann |
| (1992) | Οι αγελάδες, Στιγμή |
| (1991) | Η προετοιμασία, Στιγμή |
| (1988) | Δζεμήλα, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1988) | Ειρήνη υμίν, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1988) | Ομογάλακτος αδελφός της, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1988) | Της Ματζουράνενας το χάλασμα, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Αυτόχειρ, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Διηγήματα, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Ο Κουτσογιάννης στα Γιάννινα, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Ο μαύρος γάτος και άλλα διηγήματα, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Ο τρελός της Αθήνας, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1987) | Τα δύο αδέλφια, Στιγμή, [επιμέλεια] |
| (1986) | Γραπτά Γιώργου Β. Μακρή, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, [επιμέλεια] |
| (1983) | Ποιήματα, Καστανιώτη, [μετάφραση] |
| (1981) | Ο λεπιδοπτερολόγος της αγωνίας Νίκος Καχτίτσης, Νεφέλη, [επιμέλεια] Γιατί, Νώντα, να παιδευόμαστε έτσι? Μήπως δεν υπάρχουν τόσα και τόσα γύρω μας που θα μπορούν να συγκεντρώσουν την προσοχή μας? Πού θα πάμε μ αυτό το σαδιστικό κι ατέρμονο σκάψιμο του ένδον μας? Για να θεμελιώσουμε τι?" Παπαδίτσας, Δημήτρης Π. Να μου γράφεις, έστω και βαδίζοντας : Επιστολές στον Ε. Χ. Γονατά 1960-1965Πατάκης, 2000 |
