Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2009

Ο άνθρωπος, το γλωσσικό συμβάν, ένα σώμα αποχωρισμού και επανευρέσεων

«ποιος θα πει τη μοναξιά μιας μητέρας μπροστά στον ύπνο του παιδιού της, τη μοναξιά εκείνων που αγαπούν και δεν αγαπιούνται, αυτών που κρατούν ανείπωτο τον κρυφό τους πόνο μπροστά στους διπλανούς αγνώστους, τη μοναξιά του άρρωστου, του ηλικιωμένου;»

Francois Boucher

A Sleeping Baby


Τότε οι άλλοι συσπειρώνονται, ασφαλείς, πίσω από σώφρονες, γραπτούς ή άγραφους, νόμους, εμπόδια της επιθυμίας τους τα οποία μόνο στις φαντασιώσεις τους ικανοποιούνται να καταρρίπτουν χωρίς να εκτίθενται σε κανέναν κίνδυνο· αυτοί οι άλλοι τον εγκαταλείπουν, τον αφήνουν μόνο, με τον εαυτό του. Όμως, μολονότι η επιθυμία του τον ταξιδεύει έτσι μοναχικά, ο ζήλος, η αφοσίωσή του στον σκοπό που προσβλέπει, τον λυτρώνουν από την επιρροή σου, μοναξιά, που κάνεις τον άνθρωπο άψυχο πράγμα.

Με επιτακτική την ανάγκη να σου ξεφύγει, και μαζί την ανάγκη να ζήσει, αποτολμά να φτάσει στον σκοπό του επινοώντας πρωτότυπα μέσα, ελεύθερος από τα δεσμά του παρελθόντος. Παρατηρεί, ανακαλύπτει, προχωρά και παραβιάζει τα όρια της γνώσης που η σκέψη, σταματώντας στο γνωστό, διστάζοντας να το αμφισβητήσει ή να το υπερβεί, κρατά αμετάβλητα. Καμιά φορά, γίνεται πέτρα σκανδάλου για όσους δεν διακινδυνεύουν τίποτε και εγκαθίστανται στη σιγουριά ενός αέναα επαναλαμβανόμενου πράττειν, ενός λέγειν που εκφράζεται συντηρητικά, με λόγια νομιμόφρονα.

Εκείνος, εγκαινιάζοντας χάρη στην επιθυμία του ένα πράττειν νέου τύπου, μετά την παραβίαση ανακαλύπτει ότι έχει αλλάξει, διότι απέκτησε μια καινούρια γνώση· και γίνεται πρότυπο αν πετύχει τον σκοπό του.

Τότε άλλοι, για να του ξεφύγουν κι αυτοί, επιτρέπουν στην επιθυμία τους να συναγωνιστεί τη δική του, τον μιμούνται διακινδυνεύοντας με τη σειρά τους να ακολουθήσουν τον δρόμο που χάραξε εκείνος πρώτος, μόνος του· τολμηρή μειοψηφία σε σχέση με την εποχή τους, βρίσκονται μεταξύ τους πέραν του μέχρι τότε δυνατού, πέραν του μέχρι τότε γνωστού, που τα όριά του έχουν μετατοπιστεί. Γίνονται φορείς νέας προόδου, νέων δεσμών και νέας γλώσσας.

Για να σου ξεφύγουν, εκμηδενιστική μοναξιά, εντρυφούν στην επιστήμη, στην τέχνη, στην τεχνολογία οι άνθρωποι· για να απαλλάξουν τη ζωή τους από το θλιβερό και μονότονο βουητό της, κοινότοπη επωδό των «φρονίμων» στην οποία υποτάσσονται όλοι όσοι τους ακούνε και, πειθήνιοι, καλλιεργούν με το πράττειν τους την επανάληψη, όπου τελματώνει η επιθυμία μιμούμενη την ανάγκη, το ίδιο και ο λόγος που, εκεί, μηρυκάζει τον λόγο των άλλων.

Για τη μοναξιά

Σμίλη, 2008.


H Φρανσουάζ Ντολτό (1908-1988) υπήρξε μία από τις καθοριστικές μορφές του ψυχαναλυτικού κινήματος στη Γαλλία, ιδιαίτερα στον τομέα της ψυχανάλυσης παιδιών. H ψυχαναλυτική πρακτική της αρχίζει τη δεκαετία του ’30, μετά τη διατριβή της Ψυχανάλυση και Παιδιατρική όπου τεκμηριώνει κλινικά το άνοιγμα της Iατρικής προς την Ψυχανάλυση. Θεμελιώδης έννοια της θεωρητικής σκέψης της είναι η ασυνείδητη εικόνα του σώματος, την οποία αναπτύσσει στο ομότιτλο βιβλίο της, το 1984. Tο όνομά της συνδέεται με εκείνο του Z. Λακάν. Στη Φροϋδική Σχολή Παρισίων, που ιδρύει και διευθύνει ο Λακάν από το 1964 ώς το 1980, η Φρανσουάζ Nτολτό κρατά την αυτονομία που της εμπνέει η κλινική εμπειρία της. Στα σεμινάριά της, η θεωρητική επεξεργασία πηγάζει πάντα από την πρακτική των παρευρισκομένων και τη δική της. Tο εξαιρετικά γόνιμο και πλούσιο έργο της χαρακτηρίζεται κυρίως από την αμεσότητα του διαλόγου και ανοίγει τον ιδιαίτερο χώρο της Ψυχανάλυσης στο ευρύ κοινό.