Η Αλεξάνδρα είναι ένα είδος βοηθητικού χαρακτήρα, μια όμορφη, σοφή, θριαμβευτική γυναίκα. Το όνομά της σημαίνει: Υπερασπίστρια του ανθρώπινου γένους. Θέλησα να εστιάσω στην ατμόσφαιρα, στη διάθεση, στα μάτια των ανθρώπων, στα πορτρέτα. Θέλω πάρα πολύ ο θεατής να δει συναρπαστικά πορτρέτα και απλούς και κατανοητούς ανθρώπους. Θέλω να δείξω μάτια που νιώθουν, μάτια που συγχωρούν.
Alexandr Sokurov
Alexandr Sokurov
Ο μεγάλος Ρώσος δημιουργός, Alexandr Sokurov, ίσως, στην πιο ώριμη στιγμή τής κινηματογροφακικής του καριέρας, επιστρέφει στην μεγλαλη οθόνη με τη νέα του δημιουργία «Αλεξάνδρα». Η ταινία, πολιτική θεωρητικά, αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς στο φεστιβάλ των Καννών και από την Πέμπτη 30 Αυγούστου προβάλλεται και στην Ελλάδα. Μια ταινία βαθιά ποιητική που ανανεώνει την ποίηση που διατρέχει τον παλιό ρώσικο κινηματογράφο.
Μια επιβλητική, ηλικιωμένη γυναίκα, η Αλεξάνδρα Νικολάεβνα, περιδιαβαίνει το Γκόνζυ, την ερειπωμένη πρωτεύουσα τής Τσετσενίας, αναζητώντας τον χαμένο της εγγονό, που έχει να δει επτά χρόνια. Μια μπάμπουσκα, σύμβολο τής Μητέρας-Ρωσσίας, περιφέρεται σ' έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, ένα στρατόπεδο όπου τα συναισθήματα των στρατιωτών εκτοπίζονται γιατί αποτελούν ντροπή. Μια ζεστή-τρυφερή παρουσία, ενάντια στον παραλογισμό τού πολέμου, αποδεικνύει ότι η ανθρωπιά είναι πάντα ο συνδετικός κρίκος όλων τών λαών. Μια συγκινητική φιγούρα που κυκλοφορεί σαν φάντασμα ανάμεσα στα χαλάσματα.
Μια επιβλητική, ηλικιωμένη γυναίκα, η Αλεξάνδρα Νικολάεβνα, περιδιαβαίνει το Γκόνζυ, την ερειπωμένη πρωτεύουσα τής Τσετσενίας, αναζητώντας τον χαμένο της εγγονό, που έχει να δει επτά χρόνια. Μια μπάμπουσκα, σύμβολο τής Μητέρας-Ρωσσίας, περιφέρεται σ' έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, ένα στρατόπεδο όπου τα συναισθήματα των στρατιωτών εκτοπίζονται γιατί αποτελούν ντροπή. Μια ζεστή-τρυφερή παρουσία, ενάντια στον παραλογισμό τού πολέμου, αποδεικνύει ότι η ανθρωπιά είναι πάντα ο συνδετικός κρίκος όλων τών λαών. Μια συγκινητική φιγούρα που κυκλοφορεί σαν φάντασμα ανάμεσα στα χαλάσματα.
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο η 80χρονη Γκαλίνα Βισνέφσκαγια, θρύλος τής όπερας και σύζυγος τού Ροστροπόβιτς. Η διάσημη σοπράνο από το 1952 έως το 1974 ήταν σολίστ στο Μπαλσόι ερμηνεύοντας πάνω από 30 ρόλους, ενώ το 1961 έκανε ντεμπούτο στη Μετροπόλιταν Όπερα με την «Αΐντα» και στη Σκάλα του Μιλάνου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά με τον ρόλο της Λιου στην όπερα «Τουραντό». Παντρεμένη από το 1955 με τον Μστισλάβ Ροστροπόβιτς από το 1975 που έφυγαν από τη Μόσχα μοίρασαν τη ζωή τους μεταξύ του Παρισού και Ηνωμένων Πολιτειών. Αποχαιρέτησε τη σκηνή τής όπερας με τον ρόλο της Τατιάνας στον «Ευγένιο Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι, στο Παρίσι το 1982.
Με την ταινία του αυτή ο σκηνοθέτης εξερευνά τις ηθικές συνέπειες των ρώσικων στρατευμάτων στην Τσετσενία, αξιοποιώντας στο έπακρο το μινιμαλιστικό σινεμά το οποίο υπηρετεί. «Ούτε μια σφαίρα δεν πέφτει στην ταινία, υπάρχει όμως η διαρκής αίσθηση ότι μια μεγάλη τραγωδία θα ξεσπάσει χωρίς κανείς να μπορεί να την αποτρέψει», σημειώνει ο κριτικός του Hollywood Reporter. Μια ατμόσφαιρα όπου εγκυμονεί η έκκρηξη που ποτέ δεν έρχεται. Μια βία που κυλά υποδόρια, ένα κακό που υποννοείται χωρίς να εμφανίζεται. Ένα παιχνίδι εικόνων και λέξεων.
"Αισθάνομαι σαν να βρίσκομαι σ' ένα όνειρο" ήταν τα λόγια τού σκηνοθέτη μετά το τέλος τών γυρισμάτων...
Έτσι και τώρα στην "Αλεξάνδρα" προσεγγίζει τον πόλεμο όχι ως θέαμα αλλά σαν καταστροφή, εστιάζοντας και πάλι στα πρόσωπα, στα σώματα, στις χειρονομίες, στα λόγια που εκφράζουν τη συντριβή των ανθρώπων.
Είναι μια ταινία στην οποία ο πόλεμος έχει τελειώσει, οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο και γνωρίζουν πως η ζωή πρέπει να συνεχιστεί.
Δεν υπάρχει ποίηση στον πόλεμο, ούτε ομορφιά, και δεν θα έπρεπε ένα τέτοιο θέμα να κινηματογραφείται ποιητικά: είναι μία φρίκη που δεν μπορεί να εκφραστεί, η ανθρώπινη εξαθλίωση σε όλο της το μεγαλείο. Η ηρωίδα θα μπορούσε να ήταν μια Αμερικανίδα γυναίκα που ξεκινά να επισκεφτεί τον εγγονό της στο Ιράκ, ή ακόμα και μία Αγγλίδα που πάει να βρει τον εγγονό της στο Αφγανιστάν. Η «Αλεξάνδρα» είναι από τις πιο σημαντικές ταινίες μου. Προήλθε ουσιαστικά από τη συνάντηση με την εξαιρετική ηθοποιό που ήθελα για πρωταγωνίστρια. Είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η ανάγκη μου να κάνω μια ταινία γεμάτη καλοσύνη και καλούς ανθρώπους συνέπεσε με την επιθυμία μου να προσφέρω στις επερχόμενες γενιές το πιο υπέροχο δώρο, αυτό μιας ηθοποιού που πραγματικά αντιπροσωπεύει το λαό μας, μια «γνήσια» Ρωσίδα. Κι ίσως να είναι αυτή η πιο μαγική από τις ταινίες μου, καθώς μέσα της βρίσκω περισσότερα μυθικά στοιχεία από κάθε άλλη ταινία που έχω κάνει. Για μένα η Αλεξάνδρα είναι ένα είδος βοηθητικού χαρακτήρα - μια όμορφη, σοφή, θριαμβευτική γυναίκα. Το όνομά της σημαίνει «Υπερασπίστρια του Ανθρώπινου Γένους». Είναι θριαμβευτική καθώς κρύβει μέσα της αρετές όπως η αγάπη, η κατανόηση, η ευφυΐα. Είναι η δυναμική και εμβριθής προσωποποίηση του πολεμιστή, του προστάτη του Καλού. Γι' αυτό και επιλέξαμε μια συγκεκριμένη ηθοποιό που διαθέτει αυτό το είδος του μεγαλοπρεπούς αναστήματος.
Θέλω να βουτάω στα ενδότερα της ανθρώπινης ψυχής, όσο βαθύτερα γίνεται. Η αγάπη μου για τον άνθρωπο είναι τόσο μεγάλη, η κατανόηση και η οδύνη μου τόσο έντονες, που φοβάμαι πως η δύναμη της θέλησης δεν είναι αρκετή. Όπως πολλοί άνθρωποι, έτσι κι εγώ, περιβάλλομαι από κυνισμό, μίσος, πικρίες και συμπλέγματα. Με έχει κουράσει η διαρκής αίσθηση τρόμου που με βασανίζει για το πεπρωμένο της χώρας στην οποία γεννήθηκα, για το πεπρωμένο των συμπατριωτών μου. Το άγχος αυτό με καταστρέφει και κλέβει από μέσα μου την ηρεμία που είναι ουσιώδης για να συγκεντρωθώ.
«την «Αλεξάνδρα» δεν πέφτει ούτε ένας πυροβολισμός, δεν υπάρχουν πτώματα, δεν υπάρχει βία. Είναι μια ταινία για την αξία της αλληλοκατανόησης και για ό,τι είναι καλό σε έναν άνθρωπο. Είναι για τον ίδιο τον άνθρωπο, το γεγονός πως υπάρχουμε ο ένας για τον άλλο, και για το πόση αξία έχουν στη ζωή η καλοσύνη, η κατανόηση και η ανθρώπινη ζεστασιά. Θέλησα να εστιάσω στην ατμόσφαιρα, στη διάθεση, στα μάτια των ανθρώπων, στα πορτρέτα. Θέλω πάρα πολύ ο θεατής να δει συναρπαστικά πορτρέτα και απλούς και κατανοητούς ανθρώπους. Θέλω να δείξω μάτια που νιώθουν, μάτια που συγχωρούν.
«Χωρίς την Γκαλίνα δεν θα είχα γυρίσει ούτε ένα πλάνο από την "Αλεξάνδρα"», λέει ο Αλεξάντρ Σοκούροφ. «Είναι μια γυναίκα με τεράστια και δραματική εμπειρία ζωής, μια γυναίκα με μοναδική ομορφιά και χωρίς ίχνος ματαιοδοξίας. Ως παιδί, ζούσε στο Λένινγκραντ. Γνωρίζει την ασημαντότητα του πολέμου και το βαρύ τίμημα της ειρήνης»
"Αισθάνομαι σαν να βρίσκομαι σ' ένα όνειρο" ήταν τα λόγια τού σκηνοθέτη μετά το τέλος τών γυρισμάτων...
Έτσι και τώρα στην "Αλεξάνδρα" προσεγγίζει τον πόλεμο όχι ως θέαμα αλλά σαν καταστροφή, εστιάζοντας και πάλι στα πρόσωπα, στα σώματα, στις χειρονομίες, στα λόγια που εκφράζουν τη συντριβή των ανθρώπων.
Είναι μια ταινία στην οποία ο πόλεμος έχει τελειώσει, οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο και γνωρίζουν πως η ζωή πρέπει να συνεχιστεί.
Δεν υπάρχει ποίηση στον πόλεμο, ούτε ομορφιά, και δεν θα έπρεπε ένα τέτοιο θέμα να κινηματογραφείται ποιητικά: είναι μία φρίκη που δεν μπορεί να εκφραστεί, η ανθρώπινη εξαθλίωση σε όλο της το μεγαλείο. Η ηρωίδα θα μπορούσε να ήταν μια Αμερικανίδα γυναίκα που ξεκινά να επισκεφτεί τον εγγονό της στο Ιράκ, ή ακόμα και μία Αγγλίδα που πάει να βρει τον εγγονό της στο Αφγανιστάν. Η «Αλεξάνδρα» είναι από τις πιο σημαντικές ταινίες μου. Προήλθε ουσιαστικά από τη συνάντηση με την εξαιρετική ηθοποιό που ήθελα για πρωταγωνίστρια. Είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η ανάγκη μου να κάνω μια ταινία γεμάτη καλοσύνη και καλούς ανθρώπους συνέπεσε με την επιθυμία μου να προσφέρω στις επερχόμενες γενιές το πιο υπέροχο δώρο, αυτό μιας ηθοποιού που πραγματικά αντιπροσωπεύει το λαό μας, μια «γνήσια» Ρωσίδα. Κι ίσως να είναι αυτή η πιο μαγική από τις ταινίες μου, καθώς μέσα της βρίσκω περισσότερα μυθικά στοιχεία από κάθε άλλη ταινία που έχω κάνει. Για μένα η Αλεξάνδρα είναι ένα είδος βοηθητικού χαρακτήρα - μια όμορφη, σοφή, θριαμβευτική γυναίκα. Το όνομά της σημαίνει «Υπερασπίστρια του Ανθρώπινου Γένους». Είναι θριαμβευτική καθώς κρύβει μέσα της αρετές όπως η αγάπη, η κατανόηση, η ευφυΐα. Είναι η δυναμική και εμβριθής προσωποποίηση του πολεμιστή, του προστάτη του Καλού. Γι' αυτό και επιλέξαμε μια συγκεκριμένη ηθοποιό που διαθέτει αυτό το είδος του μεγαλοπρεπούς αναστήματος.
Θέλω να βουτάω στα ενδότερα της ανθρώπινης ψυχής, όσο βαθύτερα γίνεται. Η αγάπη μου για τον άνθρωπο είναι τόσο μεγάλη, η κατανόηση και η οδύνη μου τόσο έντονες, που φοβάμαι πως η δύναμη της θέλησης δεν είναι αρκετή. Όπως πολλοί άνθρωποι, έτσι κι εγώ, περιβάλλομαι από κυνισμό, μίσος, πικρίες και συμπλέγματα. Με έχει κουράσει η διαρκής αίσθηση τρόμου που με βασανίζει για το πεπρωμένο της χώρας στην οποία γεννήθηκα, για το πεπρωμένο των συμπατριωτών μου. Το άγχος αυτό με καταστρέφει και κλέβει από μέσα μου την ηρεμία που είναι ουσιώδης για να συγκεντρωθώ.
«την «Αλεξάνδρα» δεν πέφτει ούτε ένας πυροβολισμός, δεν υπάρχουν πτώματα, δεν υπάρχει βία. Είναι μια ταινία για την αξία της αλληλοκατανόησης και για ό,τι είναι καλό σε έναν άνθρωπο. Είναι για τον ίδιο τον άνθρωπο, το γεγονός πως υπάρχουμε ο ένας για τον άλλο, και για το πόση αξία έχουν στη ζωή η καλοσύνη, η κατανόηση και η ανθρώπινη ζεστασιά. Θέλησα να εστιάσω στην ατμόσφαιρα, στη διάθεση, στα μάτια των ανθρώπων, στα πορτρέτα. Θέλω πάρα πολύ ο θεατής να δει συναρπαστικά πορτρέτα και απλούς και κατανοητούς ανθρώπους. Θέλω να δείξω μάτια που νιώθουν, μάτια που συγχωρούν.
Ο Alexandr Sokurov γεννήθηκε το 1951 στην περιοχή του Ικρούτσκ στη Σιβηρία. Αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας του Πανεμπιστημίου του Γκόρκι το 1974 και στη συνέχεια από το τμήμα Σκηνοθεσίας του VGK, δηλαδή της ανωτάτης σχολής κινηματογράφου της Μόσχας. Από το 1980 ζει στην Αγία Πετρούπολη όπου σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ και ταινίες μυθοπλασίας, μικρού και μεγάλου μήκους, για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Τον αποκάλεσαν διάδοχο τού Ταρκόφσκι, υπήρξε, άλλωστε, και βοηθός του. Το 1995 η Ευρωπαϊκη Ακαδημία Κινηματογράφου τον χαρακτήρισε έναν από τους καλύτερους ευρωπαίους σκηνοθέτες.
Η φιλμογραφία του ξενικά από το 1974 και περιλαμβάνει ένα πλήθος ταινιών. Ανάμεσά τους οι γνωστές:
Η φιλμογραφία του ξενικά από το 1974 και περιλαμβάνει ένα πλήθος ταινιών. Ανάμεσά τους οι γνωστές:
ΜΟΛΩΧ, 1999: Mια συγκλονιστική παραβολή για την εξουσία και τους υπηρέτες της. Ασυνήθιστο, «ανθρώπινο» πορτρέτο του Χίτλερ στη διάρκεια μιας συνάντησής του με τους στενούς συνεργάτες του στον πύργο του στη Βαυαρία, σε μια παράξενα γοητευτική, διανθισμένη με το ιδιόμορφο χιούμορ του σκηνοθέτη. Video
ΡΩΣΙΚΗ ΚΙΒΩΤΟΣ, 2002: Γυρισμένη εξ ολοκλήρου σε μία λήψη, 96 λεπτών, χωρίς ίχνος μοντάζ, με μια ψηφιακή High Definition κάμερα, ειδικά σχεδιασμένη για τις απαιτήσεις της ταινίας, ικανή να καταγράψει υλικό τέτοιας διάρκειας κατευθείαν σε σκληρό δίσκο… 867 ηθοποιοί, 3 ζωντανές ορχήστρες, 33 πλατό γυρισμάτων. Η Ρωσική Κιβωτός δεν είναι απλά ένας τεχνικός θρίαμβος του κινηματογράφου αλλά μια ταινία που εξημερώνει την τεχνική για να θριαμβεύσει η ουσία: η ιστορία, ο πολιτισμός και η ψυχή του Ρωσικού λαού. Από πολλούς θεωρήθηκε το πρώτο αυθεντικό αριστούργημα του 21ου αιώνα. Video
ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΣ, 1997: Οι τελευταίες στιγμές της σχέσης μιας μητέρας που πρόκειται να πεθάνει και του γιου της που την υπεραγαπά. Σχεδόν ανυπαρξία διαλόγων, μεγάλα διαστήματα σιωπής και ακινησίας, σινεμά στα όρια, που αποζημιώνει με ποιητικές εικόνες - ζωγραφικούς πίνακες μέσα απ’ τον θολό παραμορφωτικό φακό τού σκηνοθέτη. Η απόλυτη ελεγεία για την νοσταλγία, την απώλεια και τη μοναξιά. Ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό όραμα. Video
ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ, 2003: Ζουν και οι δυο με την ανάμνηση τής νεκρής μητέρας σε μια σοφίτα. Ο ένας είναι τα παντα για τον άλλον, αποχαιρετούν μποστά στο κάλεσμα τής ενηλικίωσης το αδιαίρετο είναι τους. Video
Ο ΗΛΙΟΣ, 2005: Σεπτέμβριος του 1945. Στα πολεμικά μέτωπα του Ειρηνικού ωκεανού οι συμμαχικές δυνάμεις έχουν επικρατήσει κατά κράτος, επί του φτωχού σε πλοία Γιαπωνέζικου Στόλου και βρίσκονται λίγο πριν την κυριαρχική απόβαση τους στα παράλια της χώρας του Ανατέλλοντος ήλιου. Η επίθεση από αέρος έχει υποχρεώσει την χώρα στον οδυρμό μετά τα τραγικά – ανυπολόγιστου ακόμη μεγέθους – περιστατικά της Χιροσίμα, την ίδια στιγμή που οι μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή πέφτουν νεκροί, αλλά υπερήφανοι, στην προέλαση του στρατού των συμμάχων. Λίγο πριν την οριστική πτώσης, ο Αυτοκράτορας της χώρας Χιροχίτο, ευρισκόμενος αποκλεισμένος, απομονωμένος και ασφαλής στο καλά οργανωμένο κρησφύγετο του, μελετώντας τους τρόπους αποδοχής της ήττας και συνθηκολόγησης με τον αντίπαλο. Video
Ο ΗΛΙΟΣ, 2005: Σεπτέμβριος του 1945. Στα πολεμικά μέτωπα του Ειρηνικού ωκεανού οι συμμαχικές δυνάμεις έχουν επικρατήσει κατά κράτος, επί του φτωχού σε πλοία Γιαπωνέζικου Στόλου και βρίσκονται λίγο πριν την κυριαρχική απόβαση τους στα παράλια της χώρας του Ανατέλλοντος ήλιου. Η επίθεση από αέρος έχει υποχρεώσει την χώρα στον οδυρμό μετά τα τραγικά – ανυπολόγιστου ακόμη μεγέθους – περιστατικά της Χιροσίμα, την ίδια στιγμή που οι μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή πέφτουν νεκροί, αλλά υπερήφανοι, στην προέλαση του στρατού των συμμάχων. Λίγο πριν την οριστική πτώσης, ο Αυτοκράτορας της χώρας Χιροχίτο, ευρισκόμενος αποκλεισμένος, απομονωμένος και ασφαλής στο καλά οργανωμένο κρησφύγετο του, μελετώντας τους τρόπους αποδοχής της ήττας και συνθηκολόγησης με τον αντίπαλο. Video
"Η ιστορία της ψυχής ενός καλλιτέχνη είναι μία πολύ θλιβερή ιστορία" Συνέντευξη τού Alexandr Sokurov
"Είμαι παιδί τής λογοτεχνίας κι όχι τού κινηματογράφου" Συνέντευξη τού Alexandr Sokurov: Α' μέρος,"Είμαι παιδί τής λογοτεχνίας κι όχι τού κινηματογράφου" Συνέντευξη τού Alexandr Sokurov: Β' μέρος
