Yvan Goll

Κρυφακουστής τού ύπνου σου

Ακούω την τυφλή πιανίστρια
Να παίζει επάνω από τις πλευρές σου
Ακούω τα μαύρα κύματα τής νύχτας
Να σπάζουν την τρυφερή σου περηφάνεια
Το ζώο της αγωνίας σκίζεται από τις λόχμες σου
Και γέφυρες στο αιμάτινο ποτάμι σου γκρεμίζονται
Κρυφακουστής τού ύπνου σου
Μετράω τούς σφυγμούς τού χρόνου μου

Yvan Goll
Ονειροχλόη
μτφ. Δ. Π. Παπαδίτσας

Σιγμή, 2002 σελ. 29

Ο Yvan Goll γεννήθηκε στο Saint-Die, μια πόλη κοντά στα γαλλογερμανικά σύννορα το 1891. Σπουδάζει νομικά στο Πανεπιστήμιο τού Στρασβούργου. Από το 1914 έως το 1918 ζει εξόριστος στην Ελβετία, γνωρίζεται με τον Arp, τον Jouve, τον Joyce, τον Romains, τον Werfel, τον Zweig. Το 1919 εγκαθίσταται στο Παρίσι. Το 1921 παντρεύεται με την Claire Studer. Συνεργάζεται με τον G.W. Pabst και τον Kurt Weill.
Συμμετέχει στις εκδηλώσεις των σουρρεαλιστών. " ο υπερρεαλισμός με όργωσε κι άφησε επάνω μου το αλάτι του." δήλωνε. Η άποψή του γι αυτόν ήταν πολύ διαφορετική από εκείνη τού Breton. Απέριπτε την αυτόματη γραφή κι στεκόταν καχύποπτος απέναντι στο ά-λογο ακόμη και στο όνειρο. Το 1924 δημοσιεύει το δικό του "Manifeste du surrealisme". Μια σύγκρουση-διαφοροποίηση που καταλάγιασε στα χρόνια που ακολούθησαν.

Από το 1939 έως το 1947 ζει εξόριστος στις Η.Π.Α. Το 1947 επιστρέφει στο Παρίσι. Η πόλη όπου άλλωτε είχε ζήσει με την Claire έχει γίνει αγνώριστη.

" Πριν την εξορία ήμασταν ένα κοσμικό ζςευγάρι, πασίγνωστο στους λογοτεχνικούς κύκλους... ποιος θ αναγνώριζε πια, έπειτα από οχτώ χρόνια απουσίας, αυτά τα χλωμά προπολεμικά φαντάσματα, τον Υβάν και την Κλαιρ Γκολ"

"Όταν γύρισε ο Goll από την εξορία, η μόδα είχε αλλάξει. Καινούρια ονόματα εμφανίζονταν στα περιοδικά και στους εκδοτικούς οίκους. Δεν μιλούσαν πια για τον Goll, ο Andre Breton ανήκε στο παρελθόν."

Claire Goll, Μόναχο 1978

Από το 1944 έχει προσβληθεί από λευχαιμία. Εξ' αιτίας τής αρρώστιας του και της εξάρτισής του από την νικοτίνη και τον καφέ νοσλεύτηκε πολλές φορές εξασθενημένος σε νοσοκομεία στη Νέα Υόρκη, στο Στρασβούργο και στο Νεϊγύ. Η δημιουργικότητά του κατα την παραμονή στα νοσοκομεία είναι έντονη. Πολλές φορές νιώθουμε ότι το πνεύμα του ταξιδεύει έξω από το σώμα του και παρατηρεί τον εαυτό του σαν αντικείμενο, ανακαλεί υπνοβατικά παραληλήματα, βλέπει λουλούδια να φυτρώνουν σε διάφορα σώματα... Πολύ πιθανόν η φαρμακευτική αγωγή που τού χορηγούνταν να τού προκαλούσε παραισθήσεις.

"οι εικόνες μου δεν είναι φανταστικές αλλά πολύ συγκεκριμένες , σε αντιθεση, με την αυθαίρετα αφηρημένη τέχνη, με την ποίηση που παίζει με την ιδέα ή με την αυθαίρετη εικόνα" δηλώνει σε κείμενό του που δημοσιεύται με τίτλο "Πραγματισμός" στην εφημερίδα Combat.

"Εν τέλει ην ο λόγος". Συμπεραίνει στο κρεβάτι τού θανάτου.Πεθαίνει το 1950.

Έγραψε ποιήματα, δοκίμια, θεατρικά έργα και μυθιστορήματα, στη γαλλική, τη γερμανική και την αγγλική γλώσσα. Γνωστότερα έργα του: "Requiem pour les morts de L' Europe" (1916), "Der neue Orpheus" (1918), "Methusalem oder der ewige Burger" (θεατρ., 1922), "Le Microbe d' Or" (1927), "Die Eurokokke" (1927), "Der Mitropaer" (1928), "Agnus Dei" (1929), "Lucifer Vieillissant" (1934), "La chancon de Jean sans terre" (1936-1939), "Traumkraut" (ποιήματα, 1951).

Τίτλοι στα ελληνικά στη βάση ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ:

(2003) Ποιήματα 1920-1950 , Στιγμή

(2002) Μαλαισιακά τραγούδια , Στιγμή

(2002) Ονειροχλόη. Ονειροχλόη ή το μυστικό των λέξεων , Στιγμή

(1992) Σόδομα και Βερολίνο , Απόπειρα

Την περίοδο 1931-1934 γράφει τα " Chansons Malaises", ¨Μαλαισιακά Τραγούδια", για την Αυστριακή φίλη του Paula Ludwig το εξωτικό τραγούδι της Μανυάνα, ενός κοριτσιού της Μαλαισίας, 40 ερωτικά ποιήματα, που το καθένα από αυτά διηγείται μια ερωτική ιστορία. Τα περισσότερα είναι γραμμένα στα γερμανικά.

“Τα σαράντα μικρά ποιήματα της συλλογής μοιάζουν να αφηγούνται την ιστορία ενός ολοκληρωτικού έρωτα που, αφού έφτασε στην κορύφωσή του, ακολουθείται από έναν τραγικό χωρισμό... Με τη φωνή τής Μανυάνα, σε στίχους που διακρίνονται για τη βιβλική έμπνευση και το πρωτόγονο πάθος τους, ψάλλει τον έρωτα τού απλόυ ανθρώπου τού απελευθερωμένου από τον εφιάλτη τής ενδοσκόπησης, όπως ο ίδιος πόθησε κάποιες στιγμές να είναι”.

Ε. Χ. Γονατάς
Από τον επίλογο τής μετάφρασής του

4
Όταν ζυγώνεις η νύχτα όλη ανατριχιάζει
οι τοίχοι σαλεύουν
το γιασεμί μυρίζει πιο δυνατά
η θάλασσα ανασαίνει πιο γρήγορα
κι άνεμος ανάστατος σιάζει τα μαλλιά μου
όπως σ' αρέσουν

36
Με πήρε ο ύπνος πάνω σ' ένα σύννεφο
άσπρου γιασιεμιού

Το γέρικο βουνό έστειλε
Το ρυάκι να με λικνίσει

Το φεγγάρι χόρεψε για χάρι μου
στην κορυφή των πεύκων

Ένα πουλί κέντησε το ράφος του
Στο στερνό στεναγμό τής καρδιάς μου

Μαλαισικά Τραγούδια
Yvan Goll
μτφ. Έ. Χ. Γονατάς
Στιγμή, 2002, σελ.14 & 79

Το τελευταίο του έργο "Traumkraut", "Ονειροχλόη", γραμμένο τη χρονιά τού θανάτου του, απότελεί τη σκληρή πραγματικότητα τής μοναξιάς του την αναμέτρησή του με τον θάνατο, που στα ποιήματά του αντιπροσώπευε την ενσάρκωση τής αγαπημένης.

"Η εγγύτητα τού θανάτου δίνει ταυτόχρονα στην ποιητική δημιουργία τών τελευταίων χρόνων τής ζωής του μια ακόμη βαθύτερη διάσταση και απήχηση. Όπως οι Καββαλιστές, ο Goll κατασκευάζει έναν πύργο με "λέξεις και ρήματα", όχι για να φτασει το Θεό, αλλά για να φτιάξει ένα φρούριο, ένα οχυρό. Ο ποιητής τού "Traumkraut" καταφεύγει σε μια πανάρχαια στρατηγική: αντλεί από αυτό που ο Edgar Morin ονομάζει "προϊστορικό περιεχόμενο τού θανάτου", προκειμένου να τον ξορκίσει με λέξεις και να τον μεταβάλει σε ζωή, δεδομένου ότι η γραφή αποτελεί επιπλέον μια εγγύηση για τη μετά θάνατον επιβίωση τού ποιητή... Η "Ονειροχλόη" είναι η τελευταία του μετάληψη."
Δ. Π. Παπαδίτσας
Από τον επίλογο τής μετάφρασής του

Ένα δέντρο από σκόνη ψηλώνει
Ένα δάσος από σκόνη παντού στο δρόμο μας
Κι αλλοίμονο! αυτό το χέρι από σκόνη δεν έχει αφή!

Γύρω μας πύργοι τής λήθης ανεβαίνουν
Πύργοι που προς τα μέσα γκρεμίζονται
Όμως ακόμη φέγγει απ΄το πορτοκαλένιο σου φως!
Ενα πουλί από σκόνη ξεπετιέται

Το μύθο της αγάπης μας λαξεύω πάνω σε πυρόλιθο
Σε μια έρημο καταχωνιάζω το χρυσάφι των ονείρων μας
Το δάσος από σκόνη θα' ναι πάντα σκοτεινό
Αλλοίμονο! δεν έχει αφή αυτό το ρόδο από τη σκόνη

#

Εγώ ήμουν γεμάτος ερωτήματα και συ η μάγισσα
Πάνω στο τρίποδο τού χρόνου

Σού έφερα θυσία στο ονειροζώο μου
Και συ μού' δινες πίσω τον καπνό τής θύμησης

Ήταν ένα ελάφι στο μέτωπό σου χαραγμένο
Από τα πράσινά σου βάραθρα μού ερχόταν

Το τραγούδι που δεν ακούστηκε ποτέ
Γιατί χυνόμουν μες στα πύρινα βουνά σου;

Έχω ξεχάσει από καιρό τι έψαχνα να βρω:
Τον έρωτα ή τη γνώση
Ονειροχλόη
Yvan Goll
μτφ. Δ. Π. Παπαδίτσας
Στιγμή, 2002, σελ.41 & 31

Τα ποιήματα τού Yvan Goll "Μαλαισιακά Τραγούδια" σκηνοθετήθηκαν σε video από τον Κυριάκο Χατζημιχαηλίδη το 2000 για την παράσταση "Το Παραμύθι τού Έρωτα" το οποίο και βραβεύτηκε στο φεστιβάλ τής Καλαμάτας.

Τα εικαστικά αποτυπώματα είναι του Wolf Kahn